Powrót Donalda Tuska na stanowisko premiera będzie po wyborach oczywiście wolniejszy niż przybycie Roberta Fico. No cóż, kiedyś w Polsce zmieni się rząd. Co to oznacza dla relacji Warszawa-Bratysława i dla Czwórki Wyszehradzkiej?

Donald Tusk jako przewodniczący Rady Europejskiej i Robert Fico jako premier na konferencji GLOBSEC 2017.

Wybory w Polsce i na Słowacji

Wybory na Słowacji pod koniec września, a następnie w Polsce w połowie października spotkały się z dużym zainteresowaniem międzynarodowym. Powody były jednak inne. O ile w przypadku Słowacji zagraniczne władze decydowały o tym, czy nowy rząd zwróci kraj w stronę Rosji, o tyle w przypadku Polski nie odegrało to takiej roli. Po pierwsze, toczyła się debata na temat tego, w jakim stopniu można zmienić skupienie rządu Warszawy na Unii Europejskiej.

Polski rząd populistyczno-konserwatywnej partii Prawo i Sprawiedliwość (PiS) od dawna jest krytykowany przez instytucje europejskie za nieprzestrzeganie zasad praworządności, zwłaszcza w zakresie zmian w obszarze wymiaru sprawiedliwości. Doprowadziło to do tego, że Warszawa zamroziła część europejskich pieniędzy.

Z drugiej strony Polska od początku rosyjskiej inwazji jest jednym z najważniejszych partnerów Ukrainy. Dotyczy to zarówno pomocy wojskowej, jak i wsparcia politycznego, choć kampania przedwyborcza zakłóciła stosunki, gdy rząd PiS zdecydował się na utrzymanie blokady importu ukraińskiego zboża.

Według Euractiv.pl, prezydent Andrzej Duda ma powoływać osobę do utworzenia rządu 13 listopada, kiedy ma się odbyć pierwsze posiedzenie nowego parlamentu. Tusk i jego koalicja obywatelska, we współpracy z blokami opozycyjnymi Tretia cesta i Ľavica, mają większość 248 posłów w 460-osobowym Sejmie. Nie można jednak wykluczyć, że pierwsza próba utworzenia rządu będzie miała miejsce u obecnego premiera Mateusza Morawieckiego z PiS.

Partia Prawo i Sprawiedliwość pod przywództwem Jarosława Kaczyńskiego wyraźnie dąży do zjednoczenia przynajmniej części nowo wybranych legislatorów. Twierdzi nawet, że w kilku przypadkach już mu się to udało. Wydaje się jednak, że roszczenia te są przede wszystkim próbą rozbicia jedności obozu Tuska.

Priorytety Warszawy

Niezależnie od tego wydaje się, że priorytetem nowego, centrowo-liberalnego rządu, jeśli powstanie w Polsce, będzie zmiana polityki wewnętrznej i relacji z UE. Imprezy z sąsiadami zapewne będą na drugim torze.

„Jeśli w Polsce wspomniano o Słowacji, to tylko w odniesieniu do wyniku wyborów wyjściowych. Kiedy opublikowano to po głosowaniu, wielu obserwatorów, zwłaszcza bliskich PiS, ostrzegało, że ostateczne wyniki mogą być inne. Oni” odniosłem się do przypadku Słowacji, ponieważ wyniki urn w Waszym kraju bardzo odbiegały od rzeczywistości. To smutne, ale z drugiej strony stosunkowo trafne określenie tego, jak bardzo wydarzenia na Słowacji ekscytują Polskę” – powiedział „Prawdzie” Dariusz Kalan, ekspert ds. Europy Środkowo-Wschodniej.

Analityk Polskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych (PISM) Łukasz Ogrodnik – pisał przed wyborami na Słowacjiże udział w rządzie kraju nacjonalistyczno-lewicowego Smeru spowoduje komplikacje w ramach współpracy Warszawy z Bratysławą w zakresie polityki bezpieczeństwa i wschodnich sąsiadów.

„Słowacja będzie dla Polski trudniejszym niż dotychczas partnerem. Powodem tego jest oczekiwana zmiana poparcia Bratysławy dla Kijowa, co będzie miało istotne znaczenie dla władz warszawskich. Otwarcie proorientacyjny Rosjanin, reprezentowany przez Smer i SNS podczas kampanii wyborczej kontrastuje z szerokim konsensusem partii co do tego, jak Polska powinna podejść do Ukrainy” – zareagował Ogrodnik dla „Prawdy”.

Kalan wątpi, czy Słowacja pod przywództwem Fico wyraźnie zwróci się na Wschód. „Spodziewam się, że będzie bardziej dyskretnym, ale lojalnym członkiem UE i NATO, niż był w rzeczywistości podczas swoich ponaddziesięcioletnich rządów. Jednakże, jeśli nastąpi taka zmiana, myślę, że istnieje niewielka szansa, że ​​będzie to miało wpływ na „Relacje między obu sąsiadów, niezależnie od tego, kto będzie tworzył rząd w Warszawie. W przeszłości Tuska i Fico jako premierów łączyły normalne stosunki robocze. Nie był serdeczny, ale zawsze zachowywał się profesjonalnie. Mam nadzieję, że tak będzie dalej” – podsumował polski ekspert.

Ogrodnik zwrócił także uwagę na relacje zawodowe łączące Fico i Tuska. „Być może jest tak, że Słowacja przywiązuje mniejszą wagę do współpracy transatlantyckiej, co byłoby problematyczne z punktu widzenia Polski. Ale fakt, że Tusk i Fico się znają, mógłby pomóc w utrzymaniu funkcjonalnych stosunków sąsiedzkich. Obaj politycy spotkali się jako premierzy w 2007 roku. – 2010, potem 2012-2014” – wspomina analityk.

Ucz się więcej Premier Estonii pyta Fico i Orbána: czego chcecie, jeśli nie podoba wam się pomoc dla Ukrainy?

Kryzys V4

Tym, czego na pewno nie rozwiążą nowe rządy Polski i Słowacji, jest to, co dzieje się w ramach Czwórki Wyszehradzkiej. Zatrzymało się na najwyższym szczeblu politycznym. Największy wpływ na to miał Budapeszt i jego flirt z Rosją. Jeśli konkretne działania potwierdzą, że Fico będzie pod tym względem bliski premierowi Viktorowi Orbánowi, V4 nadal przetrwa. Nie pomoże też to, że słowacki premier nawołuje do środkowoeuropejskiej współpracy w negocjacjach w sprawie budżetu UE, które unijni przywódcy chcieliby zakończyć w grudniu.

„Jeśli chodzi o V4, nie spodziewam się dużej aktywności w tym formacie. Orbán wyraźnie zwrócił swoją uwagę na Bałkany. Być może jego byli partnerzy w Czechach i na Słowacji również odczuli pewną ulgę, bo nie wahali się krytykować. Być może Tusk najpierw spróbuje zwrócić większą uwagę na Czwórkę Wyszehradzką, aby przedstawić ją polskiej opinii publicznej jako możliwą alternatywę dla wspieranej przez PiS inicjatywy Trojmoria.podejście marketingowe i nie sądzę, aby wiązało się to z jakimikolwiek znaczącymi działaniami z tym” – wyjaśnił Kalan.

Według Ogrodnika V4 stoi w obliczu największego kryzysu od wielu lat. „Zmiana rządu na Słowacji najprawdopodobniej zmieni dwustronne stosunki w ramach V4. Oczekuje się, że Bratysława pogłębi swoje kontakty z rządem węgierskim, a Polska będzie w dalszym ciągu ściśle współpracować z Czechami. Jednak ogólnie V4 ogranicza częstotliwość liczba spotkań i zakres współpracy, która jest bardziej zorganizowana na niższym szczeblu. „Paradoksalnie Fico, który nawoływał do jej odnowienia, będzie w pewnym stopniu odpowiedzialny za późniejszy paraliż tej regionalnej platformy współpracy” – stwierdził Ogrodnik.