Trybunał Sprawiedliwości UE opublikował wyroki w sprawie C-156/21 Węgry przeciwko. Parlament i Rada oraz w sprawie C-157/21 Parlament i Rada odrzucające skargi wniesione przez Polskę i Węgry przeciwko mechanizmowi warunkowości, który uzależnia absorpcję środków z budżetu Unii Europejskiej od poszanowania praworządności przez Państwa członkowskie. Mechanizm ten został przyjęty na odpowiedniej podstawie prawnej, jest zgodny z procedurą przewidzianą w art. 7 TUE i respektuje w szczególności granice kompetencji przyznanych Unii oraz zasadę pewności prawa.

16 grudnia 2020 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie¹, który ustanawia ogólny system warunkowości w celu ochrony budżetu UE w przypadku naruszenia praworządności w państwach członkowskich. Aby osiągnąć ten cel, rozporządzenie umożliwia Radzie, na wniosek Komisji, przyjęcie środków ochronnych, takich jak zawieszenie płatności z budżetu Unii lub zawieszenie zatwierdzenia jednego lub większej liczby programów finansowanych z tego budżetu.².

Węgry i Polska wniosły skargę do Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenie nieważności tego rozporządzenia. Opierają swoje działania w szczególności na braku odpowiedniej podstawy prawnej w traktatach UE i FUE, na obejściu procedury przewidzianej w art. 7 TUE³, podważając kompetencje Unii i zasadę pewności prawa. Na poparcie swoich argumentów Węgry i Polska przywołały poufne porady Służby Prawnej Rady do pierwotnej propozycji, co zaowocowało rozporządzeniem, które Sąd przyznałpomimo sprzeciwów Rady, na podstawie nadrzędny interes publiczny, jakim jest przejrzystość procesu legislacyjnego.

Węgry i Polska wspierały się nawzajem w obu przypadkach, natomiast Belgia, Dania, Niemcy, Irlandia, Hiszpania, Francja, Luksemburg, Niderlandy, Finlandia, Szwecja i Komisja interweniowały popierając Parlament i Radę. Na wniosek Parlamentu Trybunał rozpatrzył te sprawy w trybie przyspieszonym. Ponadto sprawy te zostały przydzielone na posiedzenie plenarne Trybunału Sprawiedliwości ze względu na kluczowe znaczenie kwestii, jaką podnoszą w odniesieniu do możliwości ochrony przez Unię Traktatów swojego budżetu i interesów finansowych w przypadku naruszenia praworządności.

Trybunał stwierdził przede wszystkim, w odniesieniu do podstawy prawnej rozporządzenia, że ​​postępowanie przewidziane w tym rozporządzeniu może zostać wszczęte tylko wtedy, gdy istnieją wystarczające podstawy, by sądzić nie tylko, że doszło do naruszenia praworządności w państwa członkowskiego, ale bezpośrednio wpływa lub poważnie zagraża należytemu zarządzaniu finansami budżetem Unii lub szkodzi lub poważnie zagraża ochronie jego interesów finansowych. Ponadto środki, które można podjąć na podstawie niniejszego rozporządzenia, dotyczą wyłącznie wykonania budżetu Unii i wszystkie kwalifikują się do ograniczenia finansowania tego budżetu w zależności od wpływu takiego wpływu lub tak poważnego zagrożenia dla tego budżetu. Celem rozporządzenia jest: więc chronić budżet UE przed ingerencją wynikającą bezpośrednio z naruszeń praworządności i nie karać takich naruszeń jako takich.

W związku z tym Sąd stwierdził, że: fakt, że państwa członkowskie szanują wspólne wartości, na których opiera się Unia, które określiły i podzielały oraz które określają samą tożsamość Unii jako porządku prawnego wspólnego dla tych państw⁴, które obejmują praworządność i solidarność, uzasadniają wzajemne zaufanie między tymi państwami. Biorąc pod uwagę, że poszanowanie to stanowi warunek korzystania przez państwo członkowskie ze wszystkich praw wynikających ze stosowania Traktatów, Unia musi mieć możliwość: w granicach swoich uprawnień, bronić tych wartości.

Sąd stwierdził w tym zakresie, że: poszanowanie tych wartości nie może ograniczać się do obowiązku przystąpienia kraju kandydującego” Unii i które może zapłacić po przystąpieniu. Wskazał dalej, że budżet UE jest jednym z głównych narzędzi realizacji w ramach polityk i działań Unii podstawowa zasada solidarności” między Państwami Członkowskimi oraz że stosowanie tej zasady w ramach niniejszego budżetu opiera się na wzajemnym zaufaniu, jakie te państwa pokładają w odpowiedzialnym korzystaniu ze wspólnych zasobów ujętych w tym budżecie.

Należyte zarządzanie finansami budżetu Unii i interesy finansowe Unii mogą być poważnie zagrożone przez naruszenie praworządności w państwie członkowskim. Naruszenie to może wynikać w szczególności z braku gwarancji, że wydatki objęte budżetem Unii spełniają wszystkie warunki finansowania przewidziane w prawie Unii, a zatem spełniają cele realizowane przez Unię przy finansowaniu tych wydatków.

Taki horyzontalny „Mechanizm warunkowości”, wprowadzonego Rozporządzeniem, które uzależnia absorpcję środków z budżetu Unii od przestrzegania przez państwo członkowskie zasad praworządności, tj. może podlegać kompetencjom do ustanawiania „przepisów finansowych” dotyczących wykonania budżetu Unii, które Traktaty przyznają Unii.

Po drugie, Trybunał uznał, że obowiązująca procedura nie obchodzi procedury przewidzianej w art. 7 TUE i szanuje granice kompetencji przyznanych Unii.

Celem procedury przewidzianej w art. 7 TUE jest umożliwienie Radzie karania poważnych i uporczywych ataków na jakiekolwiek wspólne wartości, na których opiera się Unia i które określają jej tożsamość, w szczególności zobowiązanie danego państwa członkowskiego aby je uzupełnić. Z drugiej strony rozporządzenie ma na celu ochronę budżetu Unii tylko w przypadku naruszenia praworządności w państwie członkowskim, które poważnie wpływa lub zagraża prawidłowemu wykonaniu tego budżetu. Procedura przewidziana w art. 7 oraz procedura ustanowiona rozporządzeniem więc realizują różne cele, a każdy ma zupełnie inny cel.

Ponadto, biorąc pod uwagę, że rozporządzenie umożliwia Komisji i Radzie ocenę jedynie tych sytuacji lub praktyk, które można przypisać władzom państwa członkowskiego i które wydają się istotne dla prawidłowego wykonania budżetu Unii, nadane uprawnienia niniejszego rozporządzenia do instytucji Unii nie przekraczają granic kompetencji przyznanych Unii.

Po trzecie, pod zarzutem Węgier i Polski zarzucającym naruszenie zasady proporcjonalności bezpieczeństwo prawnew szczególności przez fakt, że rozporządzenie nie definiuje pojęcia „rządów prawa” ani jego zasad, Trybunał wskazał, że zasady określone w tym rozporządzeniu jako istotne cechy charakterystyczne tego pojęcia⁵ zostały szczegółowo rozwinięte w swoim orzecznictwie, że są one źródłem tych zasad wspólne wartości również uznawane i stosowane przez państwa członkowskie we własnych systemach prawnych i wynikają z: pojęcie „rządów prawa” wspólne dla państw członkowskich i którym deklaruje się jako wartość wspólna dla ich tradycji konstytucyjnych. Trybunał uznał zatem, że: Państwa członkowskie są w stanie określić z wystarczającą precyzją podstawową treść każdej z tych zasad, jak również wynikające z nich wymagania.

Ponadto Sąd wskazał, że wydany przez niego nakaz środków zabezpieczających wymaga ich udowodnienia prawdziwe połączenie między naruszeniem praworządności a poważnym naruszeniem lub naruszeniem należytego zarządzania finansami Unii lub jej interesów finansowych a takim naruszeniem sytuacja lub działanie można przypisać władzom państwa członkowskiego, oraz istotne dla prawidłowego wykonania budżetu Unia. Zwrócił uwagę, że pojęcie „poważnego zagrożenia” wschód określone w Rozporządzeniu Finansowym Unii i wskazał, że Środki ochronnektóry może być zaakceptowany musi być ściśle proporcjonalna do wpływu naruszenia budżetu Unii. Zdaniem Trybunału środki te mogą w szczególności dotyczyć działań i programów innych niż te, których dotyczy takie naruszenie, jedynie w zakresie niezbędnym do osiągnięcia celu ochrona tego budżetu jako całości. Wreszcie Trybunał stwierdził, że Komisja musi przestrzegać surowe wymagania proceduralnektóre wymagają w szczególności kilka konsultacji z zainteresowanym państwem członkowskimktóry podlega kontroli sądu w Unii i stwierdził, że Rozporządzenie spełnia wymogi zasady pewności prawa.

W tych warunkach Trybunał Sprawiedliwości oddalił w całości skargi wniesione przez Węgry i Polskę.

Pełny tekst wyroków (C-156/21 a C-157/21), a streszczenie zostanie opublikowane na stronie curia.europa.eu w dniu publikacji.

Źródło: Trybunał Sprawiedliwości UE
Zdjęcie: canva.com pod adresem curia.europa.eu

¹ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu zasady wzajemnej zgodności w celu ochrony budżetu Unii (Dz.U. 2020 L 433I, s. 1).

² Jednak w takich przypadkach rozporządzenie chroni uzasadnione interesy beneficjentów końcowych i beneficjentów.

³ Artykuł 7 TUE umożliwia wszczęcie postępowania przeciwko państwu członkowskiemu w przypadku poważnego naruszenia wartości Unii lub w przypadku udowodnionego ryzyka takiego naruszenia.

⁴ Podstawowe wartości Unii wspólne dla państw członkowskich, zapisane w art. 2 TUE, obejmują poszanowanie godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, praworządności i poszanowania praw człowieka w społeczeństwie charakteryzującym się brakiem dyskryminacja, sprawiedliwość, solidarność i równość kobiet i mężczyzn.

⁵ Zgodnie z rozporządzeniem pojęcie to obejmuje zasady legalności, które zakładają przejrzysty, odpowiedzialny, demokratyczny i pluralistyczny proces legislacyjny; bezpieczeństwo prawne; zakaz arbitralności wykonawczej; skuteczna ochrona sądowa przez niezawisłe i bezstronne sądy, w tym dostęp do wymiaru sprawiedliwości, w tym prawa podstawowe; podział władzy; i niedyskryminacji