Legendarny dźwięk, wyjątkowo kompaktowe wymiary i nawet dzisiaj ten pojazd jest najbardziej poszukiwanym egzemplarzem przez wielu kolekcjonerów samochodów. Cóż, cofnijmy się w czasie. Drogi Polski socjalistycznej po prostu nie można sobie wyobrazić bez „malucha” (dosłownie „małe dziecko” lub „coś małego, przyp. red.”), czyli kultowego już małego Fiata 126p, którego pierwsze egzemplarze zjechały z linii produkcyjnej dokładnie 50 lat później. następnie – 6 czerwca 1973 r.

Mały samochód jest pochodzenia włoskiego i przetrwał upadek reżimu komunistycznego, a produkowany był w fabryce w Bielsku-Białej na południu Polski do września 2000 roku. Z ponad 3,3 miliona sprzedanych minisamochodów wyprodukowano specjalną serię 500 czerwonych i 500 żółtych egzemplarzy o nazwie Happy End.

Pojazdom przypisuje się m.in. udaną polską motoryzację, na wzór Fiata 500 Nuova we Włoszech dwie dekady wcześniej. Wreszcie Fiat 126 bezpośrednio naśladował włoski samochód, który narodził się w połowie lat pięćdziesiątych XX wieku jako alternatywa dla czterokołowego skutera Vespa, nie tylko pod względem miniaturowych wymiarów, ale także koncepcji technicznej.

Podobnie jak „pięćsetka”, dłuższa o osiem centymetrów i znacznie bardziej kanciasta, samochód otrzymał chłodzony powietrzem dwucylindrowy umieszczony z tyłu i obracający tylne koła. Jego brzmienie wciąż jest balsamem na duszę weteranów i fanów minionych lat.

Samochód, który mimo niewielkich rozmiarów często zastępował funkcję pojazdu rodzinnego, wielu Polaków do dziś wspomina go z pewną nostalgią. I na pewno będą inni. Objętość bagażnika osiągnęła sto litrów, a przy czterobiegowej manualnej skrzyni biegów udało mu się przyspieszyć do stu w 48 sekund.

Istnieją na przykład mniej lub bardziej wiarygodne historie o tym, ilu pasażerów i ile ładunku mógł przewozić mały Fiat. Dziś chyba mało kto potrafi sobie wyobrazić, że maluchowi udało się zabrać na wakacje pięcioosobową rodzinę. Mały samochód pełnił jednak także funkcję samochodu do poruszania się, na jego dachu przewożono lodówki, telewizory czy rowery.

Oryginalny Fiat 126 (jedynie produkowany w Polsce wariant miał w nazwie małą literę „p”) został po raz pierwszy zaprezentowany publiczności podczas Salonu Samochodowego w Turynie w listopadzie 1972 roku. Rok i miesiąc wcześniej przedstawiciele polskiego rządu komunistycznego podpisał umowę licencyjną, co z pewnością nie było krokiem w stronę niczego. To było tego warte.

Fiaty były produkowane na licencji w Polsce (a także w wielu innych krajach, w tym w Czechosłowacji) już w okresie międzywojennym, a od lat 60. XX w. w kraju produkowano większego Fiata 125p. Warszawa wyraziła zainteresowanie zezwoleniem na poruszanie się pojazdami, którego celem jest zwiększenie produkcji przemysłowej kraju i podniesienie poziomu życia mieszkańców.

Fakt, że rozbudowa linii produkcyjnej na południu Polski (Bielsko-Biała) i budowa fabryki w Tychach była jedną z największych inwestycji w kraju lat 70. XX w., jest także dowodem na to, że komuniści kierowali m.in. Edward Gierk miał wielkie plany co do małego samochodu. Jednak pierwszy Fiat 126p był montowany w fabryce z włoskich części. Polski chłopczyk różnił się od włoskiego pierwowzoru wyższą platformą, inną osłoną chłodnicy i pomarańczowymi kierunkowskazami (model włoski miał białe), ale też np. innym rozstawem nakrętek kół.

Przez długi czas Fabryka Samochodów Małolitrażowych produkowała jedynie wersję podstawową, choć stopniowo ją udoskonalano – np. z nieco mocniejszym silnikiem. Dopiero w drugiej połowie lat 80-tych pojawiła się wersja Bis, z trzecimi drzwiami na zawiasach i silnikiem chłodzonym cieczą, a kabriolet również był rzadkością, wyprodukowano zaledwie pięćset egzemplarzy.

Pozostałe modyfikacje, takie jak van czy kombi, pozostały jedynie na etapie prototypu, a próba posiadania dziecka z napędem na przednie koła okazała się taka sama. Podobnie jak w innych krajach bloku wschodniego, w Polsce popyt przewyższał podaż, dlatego na samochody czasami trzeba było czekać dość długo.

„To było coś niesamowitego. Listy oczekujących się zapełniały. System działał tak, że najpierw trzeba było zapłacić za pojazd, a potem czekać kilka miesięcy, a czasem i lat na tajemniczą kopertę z zaproszeniem do odbioru”. wspominał kilka lat temu historię swojego pierwszego dziecka, Stanisława Uklańskiego, redaktora polskiego magazynu motoryzacyjnego.

Poza tym Fiat 126p nie był specjalnie tani, w 1973 roku jego cena w Polsce odpowiadała dwóm przeciętnym rocznym pensjom – a chcąc go mieć od razu, połowę trzeba było wsadzić na giełdę. Samochód stosunkowo pomyślnie eksportowano nie tylko do krajów socjalistycznych, ale także do Europy Zachodniej.

Oprócz Włoch (gdzie ostatnie sztuki wyprodukowano w 1980 r.) Fiat 126 był również krótko produkowany w Steyr w Austrii, produkcja była większa w Jugosławii, gdzie zdemontowane pojazdy przyjmowano w zamian za Zastavę 1100. reżim komunistyczny w 1989 r., choć pojazdy dostali Polacy, w kraju rozrosły się także zachodnie fabryki samochodów, ale legendarny Fiat przeżył swojego komunistycznego ojca o ponad 10 lat.

W ostatnich latach powstała pod przewodnictwem Fiata, który kupił fabryki w Bielsku-Białej i Tychach, gdzie zaczął produkować nowoczesne Cinquecento, a następnie inne modele. Nigdy jednak nie odcisnęły one tak wielkiego piętna w sercach Polaków, jak ten maluch, który stopniowo staje się popularnym i niedrogim weteranem, chyba że w Polsce.