Kiedy dziesięć lat temu amerykański Westinghouse poprosił o kontrakt na rozbudowę elektrowni jądrowej Temelín, w Czechach dużo o tym słyszeliśmy. W tym czasie amerykańscy przywódcy polityczni promowali w Pradze również korzyści płynące z technologii zagranicznych i więzi z sojusznikami.

Z drugiej strony, decydując się na ogłoszenie przetargu na nowe źródło w Dukovanach, nie da się usłyszeć ciszy, która towarzyszy ewentualnemu „powtórce” zaangażowania Westinghouse w czeski superkontrakt atomowy.

Dziś ČEZ jest znany z obchodzenia firmy kanadyjsko-amerykańskiej za pomocą „kwestionariusza bezpieczeństwa” wraz z trzema innymi oferentami – zgodnie z procedurą opisaną przez rząd Andreja Babiša.

Listing Reports otrzymało pierwsze w historii oświadczenie Westinghouse w sprawie dramatycznej czeskiej debaty na temat budowy nowego bloku na południowych Morawach. Jedno jest pewne: firma ma obecnie więcej do powiedzenia na temat swojego projektu jądrowego w Polsce, gdzie w ostatnich tygodniach dokonała znaczącego uzupełnienia. W Warszawie Westinghouse ogłosił w marcu zamiar inwestowania w polski rdzeń.

Czescy politycy za kulisami rozmawiają o możliwości przyszłej fuzji czeskich i polskich projektów jądrowych.

W przypadku Dukovany czeska scena polityczna dotyczy głównie udziału rosyjskiego państwa Rosatom. Czeskie służby specjalne ostrzegają przed uczestnictwem w przetargu ze względu na zagrożenia bezpieczeństwa. Jeśli Czechy chcą obejść się bez Rosjan w Dukovanach, będą potrzebować innych silnych kandydatów.

Westinghouse – przynajmniej według publicznego wystąpienia – trzyma się jednak z daleka.

„Westinghouse angażuje się w promowanie energii bezemisyjnej na całym świecie i współpracuje z narodami w celu osiągnięcia ich celów w zakresie czystej energii i klimatu dzięki naszym zaawansowanym technologiom jądrowym” – powiedział Jody Alexander, dyrektor ds. komunikacji jądrowej w Westinghouse.

„Wszelkie pytania i dyskusje na temat ewentualnego zakończenia budowy elektrowni jądrowej Dukovany w Czechach pozostawiamy urzędnikom państwowym” – dodała.

Nie odpowiedziała na konkretne pytania dotyczące rozwoju przetargu Dukovany.

To duży kontrast z innymi oferentami. Na przykład dyrektor Rosatom Central Europe Zdeněk Šíma obszernie mówił o zainteresowaniu Rosatom Central Europe budową w Dukovanach jesienią ubiegłego roku. Istnieją również wyraźne oznaki zainteresowania ze strony dwóch innych kandydatów, francuskiego EDF i południowokoreańskiego KHNP – na przykład szefem EDF zeszłej jesieni – wśród parlamentarnej batalii o ustawę Dukovany – negocjował osobiście premier Andrej Babiš, a Koreańczycy nawet sponsorowali klub hokejowy Třebíč. Třebíč jest oczywiście naturalną bazą regionu „Dukovany”.

Niewielu czeskich polityków promuje związek transatlantycki jako poseł do Parlamentu Europejskiego Alexandr Vondra (ODS). Jednak nawet w obecnym rozdziale przetargu Dukovany nie widzi zbyt dużej aktywności potencjalnych zagranicznych oferentów na samą budowę.

„Właśnie wtedy do nas dotarło. Słyszymy od Amerykanów głównie o tym, jak nie powinien wyglądać przetarg, z kim nie współpracować ze względu na bezpieczeństwo energetyczne, ale nie zauważyłem, że oni sami wyraźnie zaoferują nam alternatywy” – powiedział były minister spraw zagranicznych List Reports.

Faktem jest, że podczas gdy Westinghouse wypowiada się ekonomicznie o przetargu, „nowa” amerykańska dyplomacja prezydenta Joe Bidena ma silną polityczną opinię na temat proponowanego kontraktu, co polaryzuje czeską scenę polityczną.

„Wszystkie decyzje dotyczące przetargu Dukovany dotyczą tylko Czech. Jednocześnie jednak nakłaniamy czeski rząd do przeprowadzenia przejrzystego procesu selekcji, który stawia na pierwszym miejscu bezpieczeństwo narodowe” – powiedział Listed News, dyplomata ambasady USA Griffin Rozell.

W odpowiedzi na „News List” Rozell odniósł się również do słów nowego sekretarza stanu USA w Rosji Antony’ego Blinkena.

„Pekin i Moskwa coraz częściej wykorzystują dostęp do krytycznych zasobów, rynków i technologii, aby wywierać presję na naszą własną” (Amerykański – przyp. autora) sojuszników i wbili między nas klin. Nie wolno nam oddzielać przymusu ekonomicznego od innych form przymusu – powiedział szef amerykańskiej dyplomacji.

Na początku marca premier Andrej Babiš rozmawiał z Blinkenem. Według dostępnych informacji Blinken podkreślił konieczność ochrony infrastruktury krytycznej, w tym czeskiej energetyki jądrowej.

Według czeskich źródeł dyplomatycznych Westinghouse, który zbankrutował w 2017 roku, nie chce rozpocząć niepewnego projektu ze względu na swoją sytuację gospodarczą. Firma, którą Amerykanie uważają za jej markę, została uratowana z trudności gospodarczych przez kanadyjski fundusz inwestycyjny Brookfield Business Partners.

„Nie mają wystarczająco dużo pieniędzy, aby umieścić go w przetargu bez perspektyw, więc kanadyjski właściciel czeka, aby zobaczyć, czy przetarg będzie równy lub dostosowany do Rosji. W tej chwili Stany Zjednoczone nie mówią tak dużo wesprzeć Westinghouse, aby przeciwstawić się zaangażowaniu Rosatomu” – powiedział wiarygodne i ważne źródło w czeskiej dyplomacji.

Na poziomie przetargu i opisu zagrożeń bezpieczeństwa Rosji i Chin w sferze energetycznej polityka amerykańska nie zmienia się, nawet jeśli Waszyngton jest teraz rządzony przez Partię Demokratyczną. W ostatnich wyborach republikański minister spraw zagranicznych Mike Pompeo zrobił to samo, kiedy odwiedził Czechy zeszłego lata.

Chciał wtedy nawet podpisać ze stroną czeską swego rodzaju memorandum w sprawie energetyki jądrowej, które w pewnym stopniu przewidywałoby, że tylko państwa sojusznicze powinny współpracować w tak strategicznym obszarze. Jednak czeski rząd odrzucił dokument – rzekomo dlatego, że został wysłany w ostatniej chwili. Teraz gabinet Babiša nie był w stanie jednoznacznie zrezygnować z zaproszenia Rosjan do przetargu, choć czeskie służby specjalne i eksperci ds. bezpieczeństwa z tamtejszego MSW i MSZ ostrzegali go przed ich udziałem. Jednak prezydent Miloš Zeman naciska na udział Rosatomu w przetargu.

Jednak była administracja USA Donalda Trumpa skupiła się bardziej na współpracy nuklearnej z Polską. Tuż przed ubiegłorocznymi wyborami w USA były prezydent Trump podpisał umowę nuklearną ze swoim polskim odpowiednikiem Andrzejem Dudą. A dwa tygodnie temu poszedł za nim prezes Westinghouse Patrick Fragman, gdy spotkał się w Warszawie z komisarzem polskiego rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej Piotrem Naimskim.

Jak wynika z komunikatu prasowego Westinghouse, mężczyźni omawiali ofertę inwestycyjną i technologiczną dla polskiego rządu oraz rozwój energetyki jądrowej w kraju. Warszawa planuje budowę elektrowni jądrowych, pierwsza taka elektrownia ma zacząć działać w kraju w 2033 roku. Kraj spowalnia produkcję energii elektrycznej z węgla, ale jako jedyny członek UE nie zobowiązał się do osiągnięcia tzw. neutralność do 2050 roku.

Za kulisami czeskimi, zwłaszcza wśród zwolenników czeskiego połączenia transatlantyckiego, mówi się o możliwości pośredniego połączenia polskich i czeskich projektów jądrowych w przyszłości. O takich rozważaniach wspomniał m.in. były ambasador Czech w Stanach Zjednoczonych w Rosji, który obecnie pracuje dla amerykańskiej globalnej firmy Squire Patton Boggs.

„Z amerykańskiego punktu widzenia, gdzie na ogół używa się dwóch godzin zwykłych zakupów, odległość między Polską a Czechami – mówiąc wprost – jest znikoma, więc jest to kwestia ekonomiczna. w Europie Środkowej mogłoby zaoszczędzić koszty, gdyby były dwie kompilacje, Czechy i Polska Ale na razie myślę, że Westinghouse poczeka na następny rząd nie pójdą do innej niepewnej firmy w Republice Niezdecydowanie czeskiego rządu w tej sprawie jeszcze nie wzmocniło zaufania” – powiedział Petr Kolář, ekspert ds. stosunków czesko-amerykańskich.

Były ambasador USA w Pradze Stephen King List ogłosił dziś w grudniu zeszłego roku, że Westinghouse weźmie udział w kontrakcie, jeśli będzie przejrzysty.

„Westinghouse był bardzo aktywny w licytacji Temelína i myślę, że był to logiczny i prawdopodobny wybór, ale w ostatniej chwili nie wyszło. Nie będziemy wdawać się w powody. Westinghouse wydał dużo pieniędzy na przetarg, więc mają złe doświadczenia w Czechach. Ale jeśli Westinghouse jest przekonany, że nowy przetarg będzie uczciwy i otwarty, myślę, że wezmą udział” – powiedział King powiedział, że Biden nie wyznaczył jeszcze swojego ambasadora w Czechach.